Het fascineerde me te weten (tijdens een debat over Europa op school) of het auditorium (bestaande uit leerlingen van een 6de TSO en KSO, verschillende afdelingen) het ‘gepolitiseerde’ begrippenapparaat dat door de heren politici vooraan in de zaal gebezigd werd, wel degelijk kon ontmantelen...

Een vlugge controle tijdens de Nederlandse les de volgende dag leerde me dat dit niet zo was (geweest). Dat niet de helft van mijn groep géén problemen had met ‘fiscaliteit’, 'protectionisme‘, 'flexibiliteit’, 'schadeclaims', 'politisering' ..., termen die tijdens het debat nooit uit de lucht waren. Een en ander kon natuurlijk toegeschreven worden aan een ongelukkig gekozen datum (vroeger dan voorzien, uit noodzaak: in de lessen geschiedenis moest de EU nog de revue passeren). Dan maar curatief, dacht ik.

En zo, na een klassieke, klassikale oefening met woordenboek en al, kwam ik als vanzelf, en dit na het programma al maandenlang wegens schoolorganisatorische redenen uit het oog te hebben verloren, bij het goeie ouwe CALIS terecht . De DOS-versie nog wel , bijna een anachronisme in het grafische-interfacelandschap van Windows 95 (pioniers en epigonen inbegrepen). En herinnerde me het laconieke commentaar van een collega tijdens een demo van een met CALIS geserveerde woordenschatoefening: ‘normaal wordt CALIS voor grammatica gebruikt, deze woordenschatopdracht is eens iets anders.’

Nodig voor deze COTO-oefening (COTO staat voor Computerondersteund Taalonderwijs) zijn een 18 à 20 vaktermen (uit eender welk domein, in het voorbeeld uit een politiek debat over Europa) en evenzovele goedgekozen (d.w.z. contextualiserende) zinnen waarin die woorden thuishoren. Met behulp van het CALIS-script (een soort codetaal; de regels zijn te vinden op de programmadiskette) kan men de woordenschatoefening klaar voor computergebruik maken. In bijlage vind je de eerste bladzijden van het script van de Europa-opdracht uitgeschreven. De volledige tekst kan bij mij verkregen worden. Maar het is me eerder om het principe te doen: hoe kan ik op een woordenschatuitbreiding een inoefenende opdracht laten volgen en die aantrekkelijk en zinvol presenteren?

Het gaat om inoefenen inderdaad, eerder dan aanleren. Opfrissing van eerder (en anders) opgedane kennis (op welke manier ook: via betekenisonderhandeling gebruik van referentiemateriaal, al of niet in de mediaklas etc.) Voor het nieuw aanleren van woorden (uitbreiding) is het computermedium minder geschikt, denk ik nog steeds . Maar waarin zit nu de meerwaarde ?

L. Loomans, lid van de COTO-werkgroep Leuven en CALIS-adept zal ik maar zeggen, zette vroeger al een aantal pluspunten op een rijtje . Ik voeg er graag aan toe:

(a) De factor aantrekkelijkheid: zolang werken met de pc in de klas nog uitzondering blijft, is het voor de leerlingen ‘eens iets anders’ dan een oefening op papier;

(b) De factor concentratie: wellicht een direct gevolg van de eerste factor. Gemeten heb ik het niet, maar ik meen een hoge graad van aandacht te kunnen vaststellen bij het maken van de computeroefening. Die concentratie neemt overigens toe naarmate de leerling beter scoort (en dat mag gezien het herhalende karakter van het werk geen probleem zijn);

(c) De mogelijkheid om het thuis nog eens (eindeloos?) over te doen. Nu wil ik me daarover geen illusies maken: ik gaf vroeger wel eens diskettes met home-made spellingoefeningen mee voor thuis - navraag leerde me dat die zelden in de diskdrive van de plaatselijke pc eindigden. Maar het kan, en, het klinkt aanlokkelijker dan een inoefening op papier.

Bijlage 1. De oefening ‘Europa-debat’ (klassieke versie)

Europa en zijn vakjargon... Maak een keuze uit (en verklaar):

1. Soepel van opdracht binnen een bepaalde job kunnen veranderen (maar ook van lokatie) noemt men ....…………...............

2. Men beweert dat de .............……….... in België zo hoog ligt om het verfijnde sociale vangnet te kunnen financieren.

3. Als men de loonlasten voor de werkgever wil verminderen moet men (volgens het VBO) ook de .............……….... wijzigen.

4. Omdat het de ..................………. is die nu voor de pensioenen van de huidige gepensioneerden moet zorgen, schept dat problemen. Immers, dat percentage neemt verhoudingsgewijs af!

5. Als men de belastingen zou willen verlagen (in België liggen ze nu eenmaal hoog), dan zijn er dus ................………. nodig voor de financiering van het sociale-zekerheidssysteem.

6. Een werkloze kan via het systeem van de ………….................. nog wat inkomsten aan zijn werkloosheidsvergoeding toevoegen.

7. Als je lang meedraait in de politiek kun je moeilijk aan ..………….............. ontsnappen (de drang om zich als politicus te laten gelden, door verbalisme, vaag- of dubbelzinnigheid).

8. Ook binnen het eengemaakte Europa zijn er nog grote verschillen; criticasters hebben het over een .................……….

9. Je totale loon (salaris, kinderbijslag, belastingen, sociale bijdragen, premies...) noemt men het ...............………….. loon.

10. Als ondermeer de .................………... zijn afgehouden (en maandelijks/jaarlijks ook de verschuldigde belastingen) heb je een beter idee van wat je netto verdient.

11. Enige jaren geleden voerde de regering ook een …………..................... in, dat was een verplichte afhouding op je loon. Dat bestaat nu nog als een zgn. crisisbelasting.

12. Voor 3 kinderen krijg je als loontrekkende al vlug 13.000 BEF ……...............

13. Stempelgeld wordt ook eufemistisch ..........…………….. genoemd.

14. In de nieuwe cijfers van de VDAB (april 1997) waren de ……….................. niet meegerekend.

15. ………............ of …………........... zoals in Japan kennen we niet.

16. De banken hebben al laten weten dat ze ……….................. zullen indienen als de EU zijn eenheidsmunt niet invoert.

17. Via Erasmus en Leonardo da Vinci kunnen studenten nu in het buitenland studeren. Een vorm van tijdelijke ...........……………..

18. Grenzen of geen grenzen, het ..............…………….. van de Nederlanders heeft de Fransen al veel kopbrekens bezorgd!

Bijlage 2. De CALIS-oefening: het script (fragment)

@<BLANK><NOPR><NOCAPITAL><NOPASS>

#0

! +--------------------+

! ¦WOORDENSCHAT EUROPA ¦

! +--------------------+

! <RV>Erik Kempinck,1990,1997 <RV>

! Een <ul>invuloefening<ul> over specifieke gepolitiseerde

! terminologie i.v.m. het debat over Europa, maandag 14

! april 1997. Deze oefening bestaat uit 18 zinnen.

!

! Een vlugge betekenisaanduiding kan de oplossing

! vergemakkelijken:

!

! alternatief: andere mogelijkheid - bruto: zonder aftrek

! flexibiliteit: buigzaamheid - fiscaliteit: belastingsstelsel

! gedoogbeleid: door de vingers zien - PWA : plaatselijk...

!... werkgelegenheidsagentschap - protectionisme: beschermingssysteem

! RSZ: Rijkssociale Zekerheid - emigratie: naar het buitenland trekken

! claim: eis - politisering: drang zich als politicus te gedragen.

!

! <BO> ANTWOORDEN DOOR HET JUISTE WOORD AAN TE VULLEN <+ ENTER>

!

! <BO>DE BOVENSTAANDE STAMMEN KUN JE TIJDENS DE OEFENING OPROEPEN VIA <fl>F9

!

!

#1

/<BLANK>

/ <ul>Kies uit<ul>: Alternatieven * actieve bevolking * bruto *

/ Europa met twee snelheden * importbeperkingen * fiscaliteit *

/ flexibiliteit * gedoogbeleid * kinderbijslag * langdurig werklozen

/ * PWA * sociale zekerheid * solidariteitsbijdrage * RSZ-bijdrage

/ * protectionisme * schadeclaims * emigratie * vervangingsinkomen

/ * politisering.

/

/--------------------------------------------------------------------------

/

/ 1./

? Jouw antwoord ?

/

+flexibiliteit; <FL>Juist!

& flexibel zijn betekent soepel zijn, overal inzetbaar, vlug

& kunnen omschakelen van de ene soort opdrachten naar de andere

-flexiebiliteit; Check de spelling...

-flexibilieteit; Check de spelling...

-flexibilitiet; Check de spelling...

-&; Onjuist : we zoeken een ander woord voor 'soepelheid', 'buigzaamheid'...

& (druk <F9> indien nodig)

#2

/<BLANK>

/ <ul>Kies uit<ul>: Alternatieven * actieve bevolking * bruto *

/ Europa met twee snelheden * importbeperkingen * fiscaliteit *

/ * gedoogbeleid * kinderbijslag * langdurig werklozen

/ * PWA * sociale zekerheid * solidariteitsbijdrage * RSZ-bijdrage

/ * protectionisme * schadeclaims * emigratie * vervangingsinkomen

/ * politisering.

/

/

/-----------------------------------

/

/ 2.

? Jouw antwoord ?

/

+fiscaliteit; alles wat met belastingen te maken heeft.

-fiscalliteit; Check de spelling...

-fiscalitiet; Check de spelling...

-fiskaliteit; Check de spelling...

-&; Onjuist,<name>. Lees nog eens de zin... we zoeken een woord dat

& 'belastingsstelsel' betekent.

#3

/<BLANK>

/ <ul>Kies uit<ul>: Alternatieven * actieve bevolking * bruto *

/ Europa met twee snelheden * importbeperkingen * *

/ * gedoogbeleid * kinderbijslag * langdurig werklozen

/ * PWA * sociale zekerheid * solidariteitsbijdrage * RSZ-bijdrage

/ * protectionisme * schadeclaims * emigratie * vervangingsinkomen

/ * politisering.

/

/-----------------------------------

/

/ 3.

? Jouw antwoord ?

/

+sociale zekerheid; Correct : de sociale zekerheid omvat o.m. de

&kinderbijslag, de pensioenen, de ziekteverzekering.

-&; Fout : probeer nog eens... We zoeken de naam voor het stelsel dat mens

&moet beschermen tegen ziekte, ouderdom...

#4

/<blank>

/ <ul>Kies uit<ul>: Alternatieven * actieve bevolking * bruto *

/ Europa met twee snelheden * importbeperkingen * *

/ * gedoogbeleid * kinderbijslag * langdurig werklozen

/ * PWA * * solidariteitsbijdrage * RSZ-bijdrage

/ * protectionisme * schadeclaims * emigratie * vervangingsinkomen

/ * politisering.

/

/-----------------------------------

/

/ 4.

? Jouw antwoord ?

/

+actieve bevolking; Juist : dat gedeelte van de bevolking dat werkt...

-&; Fout : probeer nog eens...

#5

/<BLANK>

/ <ul>Kies uit<ul>: Alternatieven * * bruto *

/ Europa met twee snelheden * importbeperkingen * *

/ * gedoogbeleid * kinderbijslag * langdurig werklozen

/ * PWA * * solidariteitsbijdrage * RSZ-bijdrage

/ * protectionisme * schadeclaims * emigratie * vervangingsinkomen

/ * politisering.

/

/-----------------------------------

/ 5.

? Jouw antwoord ?

+alternatieven; <FL>Prima, <NAME>!

& alternatieven : 'andere mogelijkheden, oplossingen'

-&; Onjuist! We zoeken een woord dat 'andere mogelijkheid' betekent...

#6

/<blank>

/ <ul>Kies uit<ul>: * * bruto *

/ Europa met twee snelheden * importbeperkingen * *

/ * gedoogbeleid * kinderbijslag * langdurig werklozen

/ * PWA * * solidariteitsbijdrage * RSZ-bijdrage

/ * protectionisme * schadeclaims * emigratie * vervangingsinkomen

/ * politisering.

/

/-----------------------------------

/

/ 6.

? Jouw antwoord ?

/

+PWA; O.K.; PWA staat voor Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap en werd in

& 1995 door de Minister van Tewerkstelling en Arbeid ingevoerd ten behoeve

& van langdurig werklozen.

-&; Fout : probeer nog eens...

#7

/<blank>

#18

/<BLANK>

/ Blijft ten slotte ons laatste woord... : <bo> gedoogbeleid <bo>

/ Dat betekent : 'iets oogluikend toestaan, door de vingers zien'.

/ Men denke daarbij aan het Nederlandse gedoogbeleid inzake softdrugs.

/

/

/-----------------------------------

/

/ 18.

/

? Typ het woord hier nog eens over... en bekijk daarna je score!

/

+gedoogbeleid;

-&; Nee! Typ je het wel juist over?...